Προσδιοριστικοί Παράγοντες Ζήτησης (factors affecting demand)

Η ζήτηση για ένα προϊόν, δηλαδή η σχέση μεταξύ της τιμής του και της ζητούμενης ποσότητας, προσδιορίζεται από τους ακόλουθους παράγοντες:

1. Προτιμήσεις των καταναλωτών για το προϊόν
2. Εισόδημα των καταναλωτών
3. Τιμές των άλλων προϊόντων
4. Προσδοκίες των καταναλωτών
5. Αριθμός αγοραστών
6. Άλλοι παράγοντες

Η σχέση της συνολικής ζήτησης για ένα προϊόν και των παραγόντων που την προσδιορίζουν αναφέρεται ως συνάρτηση της ζήτησης (demand function) και μπορεί να δειχθεί και ως μαθηματική εξίσωση.

1) Προτιμήσεις των καταναλωτών για το προϊόν

Οι προτιμήσεις των καταναλωτών διαμορφώνονται από:

• τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των καταναλωτών
• το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν
• τη διαφήμιση και τις άλλες μεθόδους προώθησης των προϊόντων
• την ποιότητα του προϊόντος
• τα χαρακτηριστικά του
• τον αριθμό και την τοποθεσία των σημείων πώλησης του
• την παροχή συνοδευτικών υπηρεσιών για το προϊόν (π.χ. επισκευές, εγγυήσεις) κ.α

2) Εισόδημα των καταναλωτών

Όταν αυξάνεται το εισόδημα ενός νοικοκυριού, αυξάνεται και η ζήτηση του για τα διάφορα προϊόντα, εκτός από εκείνα που θεωρούνται από αυτό ως κατώτερα (interior goods).

Όταν εξετάζεται η συνολική ζήτηση για ένα προϊόν στην αγορά, διαπιστώνεται ότι μια αύξηση των οικογενειακών εισοδημάτων προκαλεί αύξηση της ζήτησης, ενώ μια μείωση των εισοδημάτων έχει το αντίθετο αποτέλεσμα.

Αυτό σημαίνει ότι συνήθως μια αύξηση του εισοδήματος των νοικοκυριών έχει ως συνέπεια τη μετακίνηση της καμπύλης της ζήτησης για τα διάφορα προϊόντα προς τα δεξιά ενώ μια μείωση του, τη μετακίνηση της προς τα αριστερά.

3) Τιμές των υποκατάστατων / συμπληρωματικών προϊόντων

Η ζήτηση για ένα προϊόν επηρεάζεται και από τις τιμές των υποκατάστατων προϊόντων που σχετίζονται με αυτό. Αν ένα προϊόν Χ μπορεί να υποκατασταθεί από άλλα και η τιμή αυτών μεταβληθεί, η μεταβολή αυτή θα επηρεάσει τη ζήτηση για το Χ.

Παράδειγμα:
Αν αυξηθεί η τιμή του κρέατος θα αυξηθεί η ζήτηση για ψάρι, καθώς ορισμένα τουλάχιστον νοικοκυριά θα αντικαταστήσουν το κρέας με ψάρι.

Γενικά όταν δύο αγαθά είναι υποκατάστατα (substitutes), δηλαδή το ένα μπορεί να υποκαταστήσει το άλλο, και μεταβληθεί η τιμή του ενός, η ζήτηση για το άλλο μεταβάλλεται προς την ίδια κατεύθυνση.

Δύο αγαθά μπορεί όμως αντί να είναι μεταξύ τους υποκατάστατα να είναι συμπληρωματικά (complements), δηλαδή να τείνουν να χρησιμοποιούνται μαζί, όπως λόγου χάρη το αυτοκίνητο και η βενζίνη. Και πάλι η ζήτηση για το ένα αγαθό μεταβάλλεται όταν μεταβληθεί η τιμή του συμπληρωματικού του.

Παράδειγμα:
Αν μειωθεί η τιμή των αυτοκινήτων και αυξηθεί ο αριθμός τους, θα αυξηθεί και η συνολική ζήτηση για βενζίνη.

Όταν πρόκειται για συμπληρωματικά αγαθά και μεταβληθεί η τιμή του ενός, η ζήτηση του άλλου μεταβάλλεται προς την αντίθετη κατεύθυνση.

4) Προσδοκίες των καταναλωτών

Η ζήτηση των καταναλωτών για διάφορα προϊόντα εξαρτάται και από τις προσδοκίες τους σχετικά με τα εισοδήματα τους και τις τιμές των προϊόντων στο μέλλον.

Παράδειγμα:
Αν ένα νοικοκυριό περιμένει αύξηση στο εισόδημα του ή στις τιμές των προϊόντων είναι πολύ πιθανό να αυξήσει την σημερινή του ζήτηση για τα προϊόντα αυτά. Το αντίθετο θα συμβεί στη ζήτηση, αν οι καταναλωτές περιμένουν μείωση των εισοδημάτων ή των τιμών των προϊόντων.

5) Αριθμός των αγοραστών

Η συνολική ζήτηση για ένα προϊόν στην αγορά εξαρτάται και από τον αριθμό των αγοραστών.

Παράδειγμα:
Αν υπάρξει μια βελτίωση στα μεταφορικά μέσα που ευνοεί μια περιοχή ή αν αυξηθεί ο πληθυσμός της, η ζήτηση στην αγορά της περιοχής για τα διάφορα προϊόντα θα αυξηθεί. Το αντίθετο θα συμβεί αν μειωθεί ο πληθυσμός της περιοχής.

6) Άλλοι παράγοντες

Η ζήτηση επηρεάζεται και από παράγοντες όπως οι καιρικές συνθήκες (π.χ. σε περιοχές που βρέχει πολύ ζητούνται πολλά αδιάβροχα και ομπρέλες), η κυβερνητική πολιτική (π.χ. αν η κυβέρνηση προωθεί τη διάδοση της χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών ενθαρρύνεται η αγορά τους) κ.ά.