Σύμφωνα με την οικονομική επιστήμη, η αγορά είναι η διαδικασία η οποία διευκολύνει το εμπόριο και τη διανομή πόρων σε μια κοινωνία, ενώ επιτρέπει σε κάθε εμπορεύσιμο στοιχείο να αξιολογηθεί και να τιμολογηθεί.
Οι αγορές δηλαδή περιλαμβάνουν εκείνους τους μηχανισμούς οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για:
- τον καθορισμό των τιμών των αγαθών υπηρεσιών που πωλούνται/αγοράζονται,
- την κοινοποίηση των τιμών των προϊόντων και των υπηρεσιών
- την παροχή διευκόλυνσης για την διεξαγωγή των συναλλαγών
Πιο συγκεκριμένα, οι αγορές βασίζονται σε πωλητές οι οποίοι προσφέρουν προϊόντα ή υπηρεσίες (συμπεριλαμβανομένης της εργασίας) με αντάλλαγμα χρήματα από τους αγοραστές.
Για να χαρακτηριστεί κάποιος εν δυνάμει αγοραστής πρέπει:
- να χρειάζεται το προϊόν / υπηρεσία
- να έχει την ικανότητα και
- την προθυμία να πληρώσει για αυτό
Λόγω της υψηλής εξειδίκευσης της παραγωγικής διαδικασίας χρειάζεται να λειτουργούν αγορές για να γίνονται οι ανταλλαγές των παραχθέντων προϊόντων.
Η τιμή που πληρώνουν οι διαμεσολαβητές κατά τη διάρκεια της συναλλαγής καθορίζεται από τις δυνάμεις της ζήτησης, οι οποίες είναι ανεξάρτητες η μία από την άλλη και επηρεάζονται από διαφορετικούς παράγοντες.
(προσδιοριστικοί παράγοντες ζήτησης)
(προσδιοριστικοί παράγοντες προσφοράς)
Για να είναι ανταγωνιστική μια αγορά χρειάζεται να υπάρχουν τουλάχιστον τρία μέλη, ώστε να υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ των δύο, είτε αυτοί είναι αγοραστές είτε πωλητές.
Μια αγορά με ένα μόνο πωλητή και πολλούς αγοραστές ονομάζεται μονοπώλιο. Αντιθέτως, μια αγορά με ένα μόνο αγοραστή και πολλούς πωλητές ονομάζεται μονοψώνιο. Και τα δύο αποτελούν ακραία παραδείγματα ατελούς ανταγωνισμού.
Αγορές και Οικονομία
Στις χώρες με ελεύθερη οικονομία(free market) οι αγορές δεν είναι μόνο χώροι συναλλαγών αλλά και κέντρα αποφάσεων. Η κυβέρνηση δεν παρεμβαίνει μέσω επιβολής φόρων, παροχής επιδοτήσεων, επιβολής κατώτατων μισθών, ανώτατης τιμής, ή συγκεκριμένων παραγωγικών διαδικασιών.
Αντιθέτως οι σημαντικότερες οικονομικές αποφάσεις καθορίζονται από τους νόμους της ζήτησης και της προσφοράς, όσον αφορά τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που θα παραχθούν, οι τρόποι παραγωγής τους, ο τρόπος διανομής τους κτλ.
Σε αυτού του τύπου τις αγορές, πωλητές με μονοπωλιακή δύναμη ή αγοραστές με μονοψωνιακή, μπορούν να προκαλέσουν στρεβλώσεις στις τιμές της αγοράς κι αυτό να έχει αρνητικές επιπτώσεις τόσο στην κοινωνία όσο και στην αποτελεσματικότητα της αγοράς.
Αντίθετα, στις χώρες που εφαρμόζεται το σύστημα κεντρικού προγραμματισμού, οι αγορές είναι απλώς τόποι διάθεσης των παραχθέντων προϊόντων στους καταναλωτές.
Σε αυτές τις κλειστές οικονομίες, θεωρείται ότι η ελεύθερη αγορά δεν μπορεί να αυτορυθμιστεί και συνεπώς χρειάζεται εξωτερικούς παράγοντες να ρυθμίσουν τη δομή της και να λάβουν τις οικονομικές αποφάσεις όσον αφορά την παραγωγική διαδικασία. Αυτές οι αποφάσεις λαμβάνονταν από φορείς της κρατικής εξουσίας.
Είδη Αγορών
Οι αγορές μπορούν να διαφέρουν σε μορφή, όγκο, γεωγραφική κάλυψη καθώς και στα είδη των προϊόντων και υπηρεσιών που διαπραγματεύονται.
Παραδείγματα τέτοιων αγορών είναι:
- Αγορές με φυσική παρουσία (πολυκαταστήματα, λαϊκές αγορές, εμπορικά κέντρα κτλ)
- Διαδικτυακές αγορές (ebay, Amazon, κτλ)
- Αγορές για ενδιάμεσα προϊόντα που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή άλλων αγαθών / υπηρεσιών
- Χρηματοπιστωτικές αγορές
- Αγορές χρήματος
- Αγορές συναλλάγματος
- Αγορές κεφαλαίου
- Αγορές παραγώγων
